OKUL SOSYAL HİZMETİ UYGULAMASI
Okul sosyal hizmeti uygulaması sosyal hizmet mesleğinin uygulama alanlarından biridir. Öğrencilerin temel çocuk haklarından biri olan eğitim hakkından eşit bir şekilde faydalanmaları ve bu eğitim ve öğrenme haklarının önündeki tüm engellerin kaldırılmasını kapsar.
Okulun aile ve toplumla işbirliğinin geliştirilmesinde rol alan ve ekolojik sistem perspektifinden çocukların yüksek yararını hedefleyen okul sosyal hizmet uzmanları, öğrencilerin istenmeyen davranışlarını ve öğrenme güçlüklerini, onları dışlamayan bir bakış açısıyla ele almalı ve müdahale geliştirmelidir. Çocuk ve gençlerin ruh sağlığı gereksinimlerini karşılama, depresyon, okulu reddetme, anksiyete bozuklukları, sınav kaygısı gibi sorunların uygun biçimde ele alınması için okulda psikolojik danışmanlar ve öğrencilerin öğretmenleriyle, okul dışında da ruh sağlığı uzmanları ile iş birliği yaparak sorunları ele almalıdırlar ve bu şekilde okulun iklimini iyileştirmelidirler. Bir okulun iklimi “bir okulun kalbi ve ruhu” dur. Bir çocuğun, yöneticinin, öğretmenin ve diğer çalışanların okulu sevmesine ve her gün okullarında olmayı dört gözle beklemesine yol açan özdür.
Okuldaki Risk Faktörleri Nelerdir?
- Okuldan uzaklaştırma ya da atılma cezası
- Suç ve şiddet
- Öğretmen beklentileri ve tavırları
- Farklılık arz eden not verme politikaları
- Cezalandırma temelli ve yetersiz okula devam politikaları
Okuldaki Koruyucu Faktörler Nelerdir?
- Eğitimsel olarak ilgi çekici okul aidiyetliği ya da bağlanma
- Çevresel yapı ve kontrolün uygun düzeyde olması
- Başa çıkma ve kendine değer verme durumlarını destekleyen bir müfredat yaklaşımını geliştirme
Okul sosyal hizmet uzmanları ekolojik yaklaşımı kullanarak öğrencilerin birbirleriyle ve çevreleriyle olan ilişkilerinin doğasını anlamaya çalışmakta ve profesyonel müdahalelerinde öğrenci ve çevresi arasındaki kesişime odaklanmaktadırlar. Ekolojik sistem perspektifiyle ele alınan öğrencinin okul içinde ya da dışında yaşadığı sorunlar öğrencinin ruhsal durumunu ve akademik başarısını etkilemektedir anlayışına sahiptirler.
Öğrenciler için sorunlar ne olabilir?
- Aile içinde duygusal sorunlar
- Ebeveynle çatışma
- Kardeşler arasındaki çatışmalar
- Maddi imkanların yetersizliği
- Aile içi şiddet
- İhmal ve istismar
- Okul ortamında öğretmenlerle ya da okul yöneticileri ile çatışma
- Akranlar arasında çatışma
- Öğrenme güçlükleri
- Okula uyum sorunları
Okul Sosyal Hizmet Uzmanının Görevleri Nelerdir?
- Öğrencinin Gereksinimlerini Değerlendirme
- Program Planlama ve Değerlendirme
- Koordinasyon ve İş birliği
- Yönetim / Organizasyon
Okul Sosyal Hizmet Uzmanının Rolleri Nelerdir?
- Savunucu
- Danışman
- Eğitici
- Vaka yöneticisi
- Bağlantı Kurucu
- Arabulucu
Ulusal Sosyal Hizmet Uzmanları Birliği okul sosyal çalışmasının dört ana alanını tanımlamaktadır:
- Bireyler ya da gruplar içinde ya da arasında var olan stresi azaltmak ya da ortadan kaldırmak için erken müdahale.
- Öğrencilere, ebeveynlere, okul personeline ve toplumsal kurumlara problem çözme hizmetleri sunmak.
- Risk altında olan öğrencilerin erken tespiti.
- Başa çıkma, sosyal ve karar alma becerilerini geliştirmek için çeşitli gruplar ile çalışmak.
Okuldaki Diğer Profesyonel Destek Personelleri:
- Okul psikologları
- Okul danışmanları (rehber öğretmenler)
- Okul hemşireleri
Psikolojik Danışmanlar ve Okul Sosyal Hizmet Uzmanları Benzerlikleri Nelerdir?
Hem okul sosyal hizmet uzmanları hem de okul danışmanları müdahale ya da savunma sunabilir, daha fazla yardım için dışarıdaki diğer kurumlara yönlendirebilir ve öğrencilere ve ailelerine bireysel ya da grup danışmaları sunabilir.
Psikolojik Danışmanlar ve Okul Sosyal Hizmet Uzmanları Farklılıkları Nelerdir?
Okul danışmanları genellikle müfredat ya da geleceğe yönelik eğitim planlamasına odaklanır; buna karşın sosyal çalışanlar sosyal ve aile problemlerine müdahale eder.
Okul Sosyal Hizmet Uzmanının şiddet ve zorbalığı önlemedeki rolleri:
- Çocuklarda ve Gençlerde Olumlu Kimlik Gelişimine Yardımcı Olmak (Rol model, cesaret, mesleki kariyer)
- Çocuklarda ve Gençlerde Kendine Yeterliliği Geliştirmek (destekleyici ve teşvik edici olma)
- Çocuklarda ve Gençlerde Özdenetim Becerilerini Kazandırmak
- Çocuklarda ve Gençlerde Sosyal İlişki Becerileri Geliştirmede Yardımcı Olmak
- Gençlerin Toplumu Destekleyen İnanç Sistemi Geliştirmelerine Yardımcı Olmak
Sistem odaklı değerlendirme ile Dupper ’nin belirttiği ailelerde, okullarda, sınıflarda, mahallelerde ve toplumlarda meydana gelen değişimleri belirleyebilmek üzere kullanılabilecek sistem odaklı değerlendirme ölçeklerinden bazıları aşağıda yer almaktadır:
- Ailevi uyumu değerlendirmek üzere kullanılan CYDS Aile Değerlendirme Ölçeği,
- Aile bağı ve iletişimi değerlendirmek üzere Bireysel Koruyucu Faktör Endeksi
- Okulun örgütsel sağlını değerlendirmede Örgüt Sağlığı Envanteri
- Sınıfların sosyal atmosferini değerlendirmede Sınıf Çevre Ölçeği
Türkiye’de Okul Sosyal Hizmetine ilişkin mevzuat nedir?
Türkiye’de okul sosyal hizmet uygulamasına yönelik bir mevzuat yoktur. Bazı okullarda proje olarak faaliyete geçirilmiştir. Okul temelli sosyal hizmet uygulaması olan ülkelerden bazıları, ABD, Almanya, Bahamalar, Birleşik Arap Emirlikleri, Çin, Danimarka, Fransa, Gana, Hollanda, Hindistan, İngiltere, Kanada, Kuzey Afrika, Lüksemburg, Pakistan, Rusya, Siri Lanka, Suudi Arabistan ve Yunanistan’dır. Bizim ülkemizde Milli Eğitim Bakanlığı Rehberlik ve Psikolojik Danışma Hizmetleri Yönetmeliği bulunmaktadır. Bu yönetmelik aracılığıyla rehberlik ve psikolojik danışmanlar ruh sağlığı çalışanları olarak hizmet vermektedirler.