Madde bağımlılığı, farklı risk etmenleri ile koruyucu
etmenlerin karşılıklı etkileşimi ile ortaya çıkan, biyolojik olduğu kadar psikososyal kökenleri de olan bir
davranış sorunu olarak ele alınabilir. Madde bağımlılığı tedavisinin amacı, kişinin maddeden uzaklaştırılması ve yine kullanım (relaps) sürecinin olabildiğince
uzatılması olarak belirtildiğinde, bağımlının içinde
bulunduğu sosyal koşulların tedavi sırasında ve sonrasında ele alınması önem kazanmaktadır (11). Bağımlının çevresinde, onu madde kullanımına iten sosyal
faktörler göz ardı edildiğinde tedavinin uzun süreli
başarı sağlaması olanaksızdır. Bu nedenle madde bağımlılığına ilişkin güncel yaklaşım, biyopsikososyal
model çerçevesinde şekillenmektedir. Biyopsikososyal model, bağımlılığı biyolojik, psikolojik ve sosyal
faktörlerin bileşimi ile açıklamaktadır. Buna göre
bağımlılık, bu faktörlerin yalnızca biri tarafından değil, bileşimi ile ortaya çıkmaktadır (12). Biyolojik yatkınlık, kişilik özellikleri, stres, ruhsal rahatsızlıklar,
baş etme becerilerinde eksiklik gibi pek çok faktörün
yanı sıra belirli bir bölgede madde kullanımının örtük
ya da açık bir biçimde onaylanması, akran grubu ve
kültürünün etkisi, düşük sosyoekonomik düzey, maddenin ulaşılabilirliğinin yüksek olması gibi pek çok
sosyal faktör de madde bağımlılığı üzerinde etkilidir (12).
Aslında, madde bağımlılığına yaklaşım, konuyu ele
alan disiplinin bakış açısına göre değişebilmektedir.
Örneğin, sorun, bir sosyal sapma, bir hastalık, bir
davranış bozukluğu ya da suç eylemi olarak görülebilmektedir. Sosyal hizmet mesleğinin bağımlılığa bakışı ve bu alandaki işlevi, bir önceki bölümde
belirttiğimiz temel ilkeler ve roller çerçevesinde şekillenmektedir. Madde bağımlılığı, kişinin içinde bulunduğu fiziksel, sosyal çevre ile etkileşimi sürecinde
ortaya çıkan, psikolojik, sosyal ve biyolojik pek çok
farklı etken ile birlikte ele alınması gereken, nedenleri ve sonuçları açısından çok boyutlu olan bir halk
sağlığı sorunudur.
Madde bağımlılığı, duygusal, ailesel, kişilerarası ve
çevresel düzeyde çoklu sorunlarla birlikte görülmektedir (13). Sosyal hizmet mesleği sahip olduğu geniş
müdahale alanı ve zengin rol dağarcığıyla bu çoklu
sorunlara yönelik çalışmalar gerçekleştirerek, ekip
içerisinde önemli bir fonksiyonu karşılayabilecektir.
Sosyal hizmet uzmanının farklı müdahale düzeyleri ve
farklı roller çerçevesinde madde bağımlılığı alanında
yapabileceği katkılar, Tablo 1’de iletilmektedir.
Sosyal hizmet uzmanları bağımlılık sorunuyla pek
çok farklı ortamda, farklı çalışma alanında karşılaşabilmektedir. Özelde, bağımlılık tedavisinin yürütüldüğü klinik ortamında çalışan sosyal hizmet uzmanları tedavinin çeşitli aşamalarında gerçekleştirdikleri
çalışmalar ile tedavinin amacını etkili bir şekilde gerçekleştirmeye ve bireyin iyilik hâlini artırmaya katkı
sağlamaktadırlar.
