Etik terimi Yunanca ethos yani “töre” sözcüğünden türemiştir. Felsefenin dört ana dalından biridir. Yanlışı doğrudan ayırabilmek amacıyla ahlâk kavramının doğasını anlamaya çalışır. Etiğin batı geleneği, zaman zaman “ahlâk felsefesi” olarak da kabul görmektedir. Ayrıca Türkçede etik sözcüğü, ahlak sözcüğü ve ahlak felsefesi ile eş anlamlı olarak da kullanılmaktadır. Etik kavramının bir diğer kullanımı ise ‘doğru’ veya ‘yanlış’ ile ‘iyi’ veya ‘kötü’ olarak varsayılan şeylerle ilgili, insan davranışlarını şekillendiren standartlar ve kurallar bütünüdür. Etik, ahlaki seçimleri yansıtan bir disiplindir. Felsefenin bir dalı olan bu disiplinin, kendi içeriği, yöntembilimi ve literatürü vardır. Etik ve ahlak terimleri özdeş değildir. Ahlak, belirli bir toplumun değer yargıları, normları, ilkeler ve kurallar bütünüdür. Ahlak görelidir, toplumdan topluma değişebildiği gibi aynı toplum içindeki insanların benimsediği ahlak kuralları arasında da farklılıklar vardır. Bütün mesleklerde olduğu gibi sosyal hizmet mesleğinde de etik değerler mesleki uygulamalardaki iyi ve kötüyü tanımlar. Etik değerler, mesleki uygulamaların nasıl olsa daha iyi olacağını ne durumlarda daha iyi olmayacağını tanımlamaktadır. mesleki değerlerle meslek etik ilişkisinde şöyle bir değerlendirme yapar: “Meslek değerleri ve meslek etiği birbiriyle ilişkili olsa da aynı şey değildir. Mesleğin değerleri ve etiği birbiriyle uyumlu olmalıdır. Bu iki unsur arasındaki yegâne fark; değerler mesleki uygulamalarla ilgili iyi ve arzu edileni tanımlarken, etik doğru ve yapılması gerekenleri anlatır. Değerler hangi düşüncelerin uygun olduğunu anlatırken, etik bu düşüncelerle ne yapılması gerektiğini ve bu düşüncelerin uygulamasının nasıl olacağına işaret eder” (Mavili Aktaş, 2008). Sosyal hizmet eğitiminde ve uygulamasında, “sosyal hizmet felsefesi”, değer, tutum ve davranışların niteliğini belirler. Sosyal hizmet felsefesi, etik kurallar, ilkeler ve standartlar olarak somutlaşır, bilgi birikiminin bütünleştirilmesine temel olurken uygulamaları yönlendirici bir işlev kazanır. Sosyal hizmet etiği, uygulamalara ortak yaklaşım, bakış açısı ve anlayış kazandırır. Sosyal hizmet etiği, mesleğin değerlerine dayanır. Mesleki değerler, mesleki tutumları ve davranışları belirler. Mesleki kurallar olarak da tanımlanan etik kurallar bir mesleğin güvencesidir. Meslek bu yolla toplumun kendisine olan güveninin devamlılığını sağlar.
Mesleğin böyle bir güvenceden yoksun olması, mesleğin tekliğini muhafaza etmesini önler. Mesleğin ahlak kuralları açıktır, sistematiktir ve bağlayıcıdır. Bu kurallar müracaatçı, meslek elemanı ve meslektaşlar arasındaki ilişkinin niteliklerini tanımlar. Sosyal hizmet mesleği insana hizmet eden bir meslek olması nedeniyle de etik kurallarının olması ve bu kuralların değerlendirilebilir olması son derece önemlidir. Sosyal Hizmette Etik Konular Sosyal hizmet uygulaması müracaatçı, toplum ve mesleğe ilişkin pek çok sorumluluğa sahiptir ve ele aldığı konular tüm toplumu ilgilendiren, çözümü oldukça zor konuları içermektedir. Temelde sosyal hizmet uygulamalarında en sık görülen etik konular dört başlık altında toplanabilir.
Hakları ve refahına ilişkin konular: Müracaatçıların kendi kararlarını alma ve seçim yapma haklarına karşılık, sosyal hizmet uzmanlarının da müracaatçılarının refahını artırma sorumlulukları vardır.
Kamu refahına ilişkin konular: Müracaatçıların dışındaki grupların ilgileri ve haklarına karşılık; sosyal hizmet uzmanlarının da topluma ve iş bulma kurumlarına karşı sorumlulukları vardır.
Eşitlik, farklılık ve baskıya ilişkin konular: Sosyal hizmet uzmanlarının, farklılıkları göz önüne alarak eşitliği sağlama; toplumda ve devlet politikalarında değişim için çalışma ve baskıya karşı mücadele etme sorumlulukları vardır.
Mesleki roller, ilişkiler ve sınırlara ilişkin konular: Sosyal hizmet uzmanlarının belirli bir duruma (danışman, denetleyici, savunucu, değerlendirici, müttefk veya arkadaş) uygun rollere karar verme, politik yaşam, meslek ve bireyler arasındaki sınırlara ilişkin konuları göz önüne alma sorumlulukları vardır.
Yukarıdaki her bir kategori içerisindeki konular karmaşıktır ve kategoriler birbiri içine geçmiştir. Çoğunlukla haklar, sorumluluklar ve ilgiler arasında ve bu kategoriler arasında çatışmalar vardır. (Çiftçi, Gönen, 2011:152)
Kaynaklar:
Mavili Aktaş, A. (2008). Orduda sosyal hizmet, 08.11.2008, http://www.sosyalhizmetuzmani.org/ordudasosyalhizmet.doc
ÇİFCİ, E. G., & GÖNEN, E. (2011). Sosyal hizmet uygulamalarinda etik karar verme süreci. Toplum ve Sosyal Hizmet, 22(2), 149-160.
