Madde Bağımlılığının Ortaya Çıkmasını Etkileyen Faktörler
Madde bağımlılığını etkileyen risk faktörleri birçok nedene bağlı olabilmektedir. Bu faktörler psikolojik, sosyal, aile ve grup baskıları ve kültürel özellikleri olarak sıralanabilir. Ayrıca merak ve keşif duygusu, arkadaş ve akran baskısı, grup baskısı, dışlanma korkusu, kişisel yatkınlık, sorun çözme becerilerine yıpranma, kendini kanıtlama ve farklı görünme isteği, çevresel faktörler, sosyal ve kültürel çevrenin madde bağımlılığını onaylaması ve hoş görmesi psikolojik faktörler, zevk almak, güç kazanmak, dürtü kontrolünün bozuk ve zayıf olması, psikiyatrik rahatsızlıklar, travmatik durumlar, aile gibi faktörler gibi belirtilen faktörler madde kullanımına neden olabilecek önemli risk faktörleridir.
Madde Bağımlılığının Tedavisi
Madde bağımlılığının tedavisi genelde 3 şekilde yürütülmektedir. Bunlar biyolojik ilaç tedavisi, psikiyatri tedavi ve bağımlının toplumla birleşip bütünleşmesini, uyumunu çalışmasını düzenleyen uyarlama girişimleri olan sosyal tedavidir .
Bağımlıların tedavisi birbirinden ayrı ve kopuk yöntemlerle değil birbirini bütünleyen, tamamlayan yöntemlerle yapılmalıdır. Yani bütünsek bir yaklaşım ile tedavi sağlanmalıdır. Bütünleyici ve tamamlayıcı tedavi aynı zamanda psikiyatr, sosyal hizmet uzmanı, psikolog, hemşire, öğretmen, iş ve uğraşı terapisti, spor eğitimcisi, sanat eğitimcisi ve benzeri eğiticileri ile tedaviye katkısı olan devlet özel ve STK’lara ait kurum ve kuruluşların iş birliğini gerçekleştirmekte, bunların ortak çalışmasını zorunlu duruma getirmektedir.
İlaçlı Tedavi (tıbbi tedavi)
Bağımlıların ilaç tedavisi kısa süreli ve uzun süreli olmak üzere iki aşamada gerçekleştirilir. Kısa süreli ilaç tedavisi ya alkol ve madde zehirlenmesine bağlı olarak bedensel, ruhsal bozukluklarda ya da bağımlılık yapan maddelerin birdenbire kesilmesi sırasında ortaya çıkan yoksunluk belirtilerinin denetim altına alınması, düzenlenmesi amacıyla yapılmaktadır. Sağlık Bakanlığı’na bağlı merkezlerde yürütülmektedir. Alkol ve madde bağımlılığı tedavi merkezi AMATEM uyuşturucu bağımlılarına hizmet vermektedir. Bu merkezlerde tıbbi rehabilitasyon hizmeti sunulmaktadır. Tıbbi rehabilitasyon hastalara ayakta hizmet veren, merkezlerde yapılan detoksifikasyon sonrası ayakta veya yatarak ilaçla veya ilaçsız psikolog, sosyal tedavileri içeren kişinin sosyal açıdan düzelmesini hedefleyen, tedavi sürecini tanımlamaktadır. Ayrıca denetimli serbestlik kapsamında tedaviye gönderilen bireyler de bu merkezlerde tedavi edilmektedir. Tedavi merkezlerinde yatarak tedavide temel olarak arındırma tedavisi uygulanmaktadır. Arındırmak için tedavi süresi ortalama 3 haftadır ilaçla tedavide detoksifikasyon tedavisi çok önemlidir. Detoksifikasyon vücudun bağımlılık yapan maddeden arındırılması ve tedavi sırasında vücudun bu maddelere olan ihtiyacı sonucunda ortaya çıkan yoksulluk belirtilerinin giderilmesi için uygulanan müdahale ve tedavi usulleridir. Detoksifikasyon tıbbi bir dönem olup kullanılan maddenin bırakıldıktan sonra ortaya çıkan yoksunluk belirtilerinin kaldırılmasını hedeflemektedir her maddenin yoksunluk belirtilerinin niteliği ve şiddeti farklı olması nedeniyle yoksunluk belirtilerini şiddeti bireysel farklılıklar göstermektedir detoksifikasyon süreci tek başına yeterli bir tedavi değildir Bu aşamanın akabinde psikoterapi ver abi tansiyon sürecinin başlaması iyilik süresini uzatmaktadır yani sadece arınma tedavisi ile madde bağımlılığı tedavisi tamamlanmış sayılmaz arama maddenin vücuttan temizlenmesi sürecidir ve tedavinin sadece başlangıcıdır arınmadan sonra hastanın kendini tanıması madde kullanımı davranışı ile başa çıkmasını öğrenmesi madde kullanma nedenleri ile mücadele etmesi ve üstesinden gelmesi tekrar madde kullanımına başlamaması için neler yapması gerektiğini öğrenmesi gerekir
Ruhsal Psikiyatrik Bağımlılık Terapisi
Bağımlılıkta terapi bir gerekliliktir. Bağımlılık terapisi bireysel ve grup şeklinde yapılmaktadır. Bu terapide hastanın kendini tanıması, anlaması ve kendini değerlendirme becerisi kazanması, dış dünyaya karşı kendini hazırlaması, madde kullanmaya başlama nedenlerinin araştırılması ve bununla ilgili etkenlerin ortadan kaldırılması söz konusudur. Maddelerin kendisinde yarattığı etiketi tanıması, tekrar kullanma davranışını engellenmesi için gerekli bilgi ve yetileri kullanmasını sağlaması, altta yatan veya işte giden ruhsal sorunların tedavisi yeni psikososyal becerilerinin kazandırılması ve geliştirilmesini hedeflenmektedir.
Bağımlılık terapisi kapsamında ülkemizde uygulanan önemli programların başında SAMBA gelmektedir Bu program tedavi merkezinde uygulanmakta 17 oturumunndan oluşmakta ve standardize edilmiş bir psikososyal programdır. 2013 yılında denetimli serbestlik tedbir kapsamında tedavi alan hasta sayısı 90.000 iken, bu sayı 2014 yılında %2 oranında artış göstererek 91.000 olarak gerçekleşmiştir.
